Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), sendikalaşma ve toplu sözleşmelerde azalma, çalışma sürelerinde artışlar ve benzeri birçok nedenlere dayanarak, “Başkanlık işçiye zararlıdır” uyarısı yaptı.

DİSK’in “başkanlık ve parlamenter” sistemlerle yönetilen ülkeleri karşılaştırarak hazırladığı “Başkanlık ve Parlamenter Rejimlerde İşçi Hakları ve İnsani Gelişme Raporu” açıklandı.

HAKLAR BAŞKANLIK REJİMLERİNDE DAHA ÇOK İHLAL EDİLİYOR

“Bu rapor ülkelerin siyasal rejimlerine göre temel işçi haklarını ve insani gelişme durumunu incelemektedir” diye sunulan raporda, “başkanlık ve parlamenter rejimlerde işçi haklarını ve insani gelişme durumunu karşılaştırmalı olarak” ele alındı.

“Araştırma bulguları ele alınan bütün kategorilerde parlamenter rejimin başkanlık rejiminden üstün olduğunu gösteriyor” denilen raporda, şu konuların altı çizildi: “Haklar başkanlık rejimlerinde daha çok ihlal ediliyor”

“İşçi hakları ve sendikal haklar parlamenter rejimlerde daha çok korunurken, başkanlık rejimlerinde daha çok ihlal ediliyor. Sendikalaşma ve toplu pazarlık düzeyi parlamenter rejimlerde daha yüksek başkanlık rejimlerinde daha düşüktür. Çalışma süreleri parlamenter rejimlerde daha kısadır. Ölümlü iş kazaları başkanlık rejiminde parlamenter rejimlerin iki katıdır. İnsani gelişme düzeyi parlamenter rejimlerde daha yüksektir. Parlamenter rejimlerde demokratik katılım kanallarının çok daha fazla olması, işçilerin ve sendikaların seslerini duyurma imkanlarının daha fazla olması nedeniyle parlamenter rejimlerde işçi hakları ve sendikal haklar daha gelişkindir.”

DİSK Raporu’nun bulguları da şöyle özetlendi:
– Başkanlık rejimine sahip ülkelerde temel işçi hakları ve sendikal haklar daha yoğun biçimde ihlal ediliyor.
– Sendikal hakların en güvencede olduğu ülkelerin yüzde 84'ü parlamenter rejime sahip ülkeler.
– Sendikal hakların en ağır biçimde ihlal edildiği ülkelerin yüzde 71'i başkanlık ve yarı başkanlık rejimine sahip.
– Başkanlık rejiminde sendikalaşma ve toplu sözleşme kapsamı parlamenter rejime göre çok daha düşüktür.
– Parlamenter rejimlerde ortalama sendikalaşma oranı yüzde 29 iken, başkanlık rejimlerinde yüzde 12 düzeyinde.
– Parlamenter rejimlerde toplu sözleşme kapsamı yüzde 48 iken, başkanlık rejimlerinde yüzde 27'dir
– Başkanlık rejiminde işçiler daha uzun çalışıyor ve “iş kazaları” sonucu daha çok ölüyor.
– Başkanlık rejimlerinde ortalama çalışma süresi 42.5 saat iken, parlamenter rejimlerde 37.6 saattir.
– Başkanlık rejimlerinde ölümlü iş kazası oranları parlamenter rejimlerin iki katından fazladır.
– Başkanlık rejimlerinde 100 bin işçide ölümlü iş kazası oranı 5.2 iken, parlamentere rejimlerde bu oran 2.4'e düşüyor.
– Başkanlık rejimlerinin insani gelişme karnesi zayıf. Çok yüksek insani gelişme grubundaki ülkelerin yüzde 82'si parlamenter rejime sahip.
– Düşük insani gelişme grubundaki ülkelerin yüzde 88'inde başkanlık ve yarı başkanlık rejimi var
– Başkanlık rejimlerinde ortalama ömür daha kısa. Parlamenter rejimlerde doğuşta ortalama ömür beklentisi 76 iken, başkanlık rejimlerinde 67'dir
– Başkanlık rejimleri gelir dağılımı açısından daha eşitsizdir: Başkanlık rejimlerinde en yoksul yüzde 20 ile en zengin yüzde 20 arasındaki fark 10 kat iken, parlamenter rejimlerde bu fark 6.7 kata düşüyor.
– Başkanlık rejimleri toplumsal cinsiyet açısından da daha eşitsizdir. Başkanlık rejimlerinde toplumsal cinsiyet eşitsizliği endeksi iki kat daha yüksek.

“İşçi hakları için, sendikal haklar için, insani gelişme için başkanlığa hayır”

“İşçi hakları, sendikal haklar ve insani gelişme açısından başkanlık ve parlamenter rejimleri karşılaştırdığımızda parlamenter rejimlerin açık bir üstünlüğe sahip olduğu görülüyor” denilen raporun sonuç bölümünde, “Başkanlık rejimleri net bir biçimde işçi hakları, sendikal haklar ve insani gelişme açısından parlamenter rejimlerin gerisinde kalmaktadır” uyarısı yapıldı ve şöyle devam edildi:
“Başkanlık rejiminde sendikal haklar daha çok ihlal edilirken, sendikalaşma oranları ve toplu pazarlık düzeyi çok daha düşük seyrederken, çalışma saatleri daha uzun ve işçi ölümleri daha yüksektir. Başkanlık rejimlerinde gelir eşitsizliği daha yüksek insani gelişme ise daha düşüktür. Bütün bunlar tesadüf olamaz. Başkanlık rejimleri işçi haklarının, sosyal haklarının korunması ve geliştirilmesi açısından dezavantajlıdır. Parlamenter rejimlerin çoğulcu, çok sesli karakteri, başta işçi sınıfı olmak üzere farklı toplumsal çıkarlara sahip sınıf ve kategorilerinin örgütlenmesini kolaylaştırmakta, seslerini duyurulmalarını ve haklarını savunmalarını kolaylaştırmaktadır. İşçi hakları için, sendikal haklar için, insani gelişme için başkanlığa hayır.”
Raporda kullanılan veriler de şöyle tanımladı:

ILO İstatistiki Veri Tabanı:

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), çalışma hakları ve işgücü piyasaları konusunda uluslararası karşılaştırılabilir veriler sunuyor. ILO İstatistiki Veri Tabanında sendikalaşma oranlarından, çalışma sürelerine, iş kazalarından iş gücüne katılma oranlarına kadar karşılaştırmalı veriler bulunmaktadır. Raporumuzda yer alan verilerin önemli bir bölümü ILO istatistik veri tabanından alındı.

İnsani Gelişme Endeksi (HDI):

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından hazırlanan İnsani Gelişme Endeksi (Human Development Index-HDI), ülkelerin insani gelişme düzeylerini ölçmeyi hedefleyen bir göstergedir. Ülkelerdeki ortalama ömür beklentisi, okuryazarlık oranı, eğitim ve yaşam kalitesi, eşitsizlik gibi değişkenleri esas alan bir ölçümdür. İnsani gelişme endeksi ülkelerin insani gelişiminde ortalama başarının özet ölçüsüdür. Bu ölçüler; uzun ve sağlıklı bir yaşam, bilgili ve iyi bir yaşam standardına sahip olmadır.

“SONUÇ: BU KADAR TESADÜF OLAMAZ! BAŞKANLIK İŞÇİYE ve İNSANİ GELİŞMEYE ZARARLIDIR!”

DİSK Raporunda Sonuç kısmında şu açıklamaya yer verdi:
İşçi hakları, sendikal haklar ve insani gelişme açısından başkanlık ve parlamenter rejimleri karşılaştırdığımızda parlamenter rejimlerin açık bir üstünlüğe sahip olduğu görülmektedir. Başkanlık rejimleri net bir biçimde işçi hakları, sendikal haklar ve insani gelişme açısından parlamenter rejimlerin gerisinde kalmaktadır.

Bu kadar tesadüf olamaz! Başkanlık rejiminde sendikal haklar daha çok ihlal edilirken, sendikalaşma oranları ve toplu pazarlık düzeyi çok daha düşük seyrederken, çalışma saatleri daha uzun ve işçi ölümleri daha yüksektir. Başkanlık rejimlerinde gelir eşitsizliği daha yüksek insani gelişme ise daha düşüktür. Bütün bunlar tesadüf olamaz.

Başkanlık rejimleri işçi haklarının, sosyal haklarının korunması ve geliştirilmesi açısından dezavantajlıdır. Parlamenter rejimlerin çoğulcu, çok sesli karakteri, başta işçi sınıfı olmak üzere farklı toplumsal çıkarlara sahip sınıf ve kategorilerinin örgütlenmesini kolaylaştırmakta, seslerini duyurulmalarını ve haklarını savunmalarını kolaylaştırmaktadır.

Türkiye'de sendikal hakların ve işçi haklarının en geliştiği dönem parlamenter rejimin en güçlü olduğu 1960-80 dönemidir. Bu dönemde işçiler parlamento yoluyla da seslerini duyurabilmiş, etkili olabilmişlerdir. Bir dizi eksik ve aksayan yanına rağmen parlamenter rejim, başkanlık sistemine göre daha demokratik ve işçi hakları açısından daha elverişli bir sistemdir. Bu nedenle parlamenter sistem demokratikleştirilerek güçlendirilmelidir.

Başkanlık rejimi Türkiye'de işçi hakları ve sendikal hakların daha da kötüleşmesine yol açacaktır.

Ülkemizde parlamenter rejimde dahi ciddi sınırlamalar ve ihlallerle karşılaşan işçi hakları tek adama ve güçler birliğine dayalı başkanlık sisteminde çok daha ciddi ihlallerle yüz yüze gelecektir.

Dünya örnekleri bize başkanlık sisteminin işçi haklarına, sendikal haklara, insani gelişmeye zararlı olduğunu gösteriyor.

İşçi hakları için, sendikal haklar için, insani gelişme için başkanlığa hayır!”

DİSK’in raporunda yer verilen işçi hakları açısından başkanlık ve parlamenter sistem karşılaştırmasına dair grafikler şöyle yer aldı:

BAŞKANLIK, YARI BAŞKANLIK VE PARLAMENTER REJİMLERE GÖRE ÜLKELER LİSTESİ

Ülke	Siyasi Rejim	Bölge	Ülke	Siyasi Rejim	Bölge
Gana	Başkanlık	Afrika	Güney Afrika	Parlamenter rejim	Afrika
Mozambik	Başkanlık	Afrika	Botsvana	Parlamenter rejim	Afrika
Namibya	Başkanlık	Afrika	Etiyopya	Parlamenter rejim	Afrika
Togo	Başkanlık	Afrika	Fas	Parlamenter rejim	Afrika
Angola	Başkanlık	Afrika	Lesotho	Parlamenter rejim	Afrika
Burkina Faso	Başkanlık	Afrika	Mauritus	Parlamenter rejim	Afrika
Çad	Başkanlık	Afrika	Tunus	Parlamenter rejim	Afrika
Ekvator	Başkanlık	Afrika	Somali	Parlamenter rejim	Afrika
Ruanda	Başkanlık	Afrika	Japonya	Parlamenter rejim	Asya
Senegal	Başkanlık	Afrika	İsrail	Parlamenter rejim	Asya
Tanzanya	Başkanlık	Afrika	Myanmar	Parlamenter rejim	Asya
Uganda	Başkanlık	Afrika	Nepal	Parlamenter rejim	Asya
Benin	Başkanlık	Afrika	Singapur	Parlamenter rejim	Asya
Kamerun	Başkanlık	Afrika	Fiji	Parlamenter rejim	Asya
Kenya	Başkanlık	Afrika	Lübnan	Parlamenter rejim	Asya
Moritanya	Başkanlık	Afrika	Malezya	Parlamenter rejim	Asya
Nijerya	Başkanlık	Afrika	Tayland	Parlamenter rejim	Asya
Sierra Leone	Başkanlık	Afrika	Bangladeş	Parlamenter rejim	Asya
Cezayir	Başkanlık	Afrika	Hindistan	Parlamenter rejim	Asya
Mısır	Başkanlık	Afrika	Kamboçya	Parlamenter rejim	Asya
Zambiya	Başkanlık	Afrika	Pakistan	Parlamenter rejim	Asya
Zimbabwe	Başkanlık	Afrika	Irak	Parlamenter rejim	Asya
Burundi	Başkanlık	Afrika	Almanya	Parlamenter rejim	Avrupa
Eritre	Başkanlık	Afrika	Avusturya	Parlamenter rejim	Avrupa
Kuzey Sudan	Başkanlık	Afrika	Danimarka	Parlamenter rejim	Avrupa
Orta Afrika	Başkanlık	Afrika	Estonya	Parlamenter rejim	Avrupa
Sudan	Başkanlık	Afrika	Finlandiya	Parlamenter rejim	Avrupa
Kazakistan	Başkanlık	Asya	Hollanda	Parlamenter rejim	Avrupa
Sri Lanka	Başkanlık	Asya	İsveç	Parlamenter rejim	Avrupa
Endonezya	Başkanlık	Asya	İtalya	Parlamenter rejim	Avrupa
Filipinler	Başkanlık	Asya	İzlanda	Parlamenter rejim	Avrupa
Hong Kong	Başkanlık	Asya	Norveç	Parlamenter rejim	Avrupa
Güney Kore	Başkanlık	Asya	Slovakya	Parlamenter rejim	Avrupa
Suriye	Başkanlık	Asya	Belçika	Parlamenter rejim	Avrupa
Belarus	Başkanlık	Avrupa	Çekya	Parlamenter rejim	Avrupa
ABD	Başkanlık	K. Amerika	İrlanda	Parlamenter rejim	Avrupa
Uruguay	Başkanlık	L. Amerika	İsviçre	Parlamenter rejim	Avrupa
Brezilya	Başkanlık	L. Amerika	Letonya	Parlamenter rejim	Avrupa
Dominik	Başkanlık	L. Amerika	Moldova	Parlamenter rejim	Avrupa
Kosta Rika	Başkanlık	L. Amerika	Arnavutluk	Parlamenter rejim	Avrupa
Arjantin	Başkanlık	L. Amerika	Bosna Hersek	Parlamenter rejim	Avrupa
Bolivya	Başkanlık	L. Amerika	Bulgaristan	Parlamenter rejim	Avrupa
El Salvador	Başkanlık	L. Amerika	Hırvatistan	Parlamenter rejim	Avrupa
Peru	Başkanlık	L. Amerika	İngiltere	Parlamenter rejim	Avrupa
Şili	Başkanlık	L. Amerika	İspanya	Parlamenter rejim	Avrupa
Venezuela	Başkanlık	L. Amerika	Karadağ	Parlamenter rejim	Avrupa
Honduras	Başkanlık	L. Amerika	Macaristan	Parlamenter rejim	Avrupa
Meksika	Başkanlık	L. Amerika	Polonya	Parlamenter rejim	Avrupa
Panama	Başkanlık	L. Amerika	Sırbistan	Parlamenter rejim	Avrupa
Paraguay	Başkanlık	L. Amerika	Türkiye	Parlamenter rejim	Avrupa
Guatemala	Başkanlık	L. Amerika	Yunanistan	Parlamenter rejim	Avrupa
Kolombiya	Başkanlık	L. Amerika	Kanada	Parlamenter rejim	K. Amerika
Kongo	Yarı başkanlık	Afrika	Barbados	Parlamenter rejim	L. Amerika
Madagaskar	Yarı başkanlık	Afrika	Bahamalar	Parlamenter rejim	L. Amerika
Cibuti	Yarı başkanlık	Afrika	Belize	Parlamenter rejim	L. Amerika
Mali	Yarı başkanlık	Afrika	Jamaika	Parlamenter rejim	L. Amerika
Nijer	Yarı başkanlık	Afrika	Trinidad ve Tobago	Parlamenter rejim	L. Amerika
Gürcistan	Yarı başkanlık	Asya	Yeni Zelanda	Parlamenter rejim	Okyanusya
Tayvan	Yarı başkanlık	Asya	Avustralya	Parlamenter rejim	Okyanusya
Filistin	Yarı başkanlık	Asya
Rusya	Yarı başkanlık	Avrasya
Fransa	Yarı başkanlık	Avrupa
Litvanya	Yarı başkanlık	Avrupa
Portekiz	Yarı başkanlık	Avrupa
Romanya	Yarı başkanlık	Avrupa
Ukrayna	Yarı başkanlık	Avrupa
Haiti	Yarı başkanlık	L. Amerika

 

Kaynak : SÖZCÜ