Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) eski HDP eş genel başkanı Selahattin Demirtaş’ın tutukluluğuna son verilmesine hükmetti. HDP ve hukukçular, Demirtaş’ın derhal serbest bırakılması gerektiğini belirtirken AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, AİHM’in kararına uyulmayacağının ilk sinyalini verdi.
AİHM, Demirtaş’la ilgili beklenen kararını dün açıkladı. Demirtaş’ın tutukluluk sürecinin uzatılması için yeterli hukuki dayanak bulunmadığına hükmeden Mahkeme, Demirtaş’ın tutukluluk durumunun Meclis’teki çalışmalara katılmasını engellediği ve bu nedenle ifade özgürlüğünün kısıtlandığı belirtildi.
18. MADDE İHLAL EDİLDİ
Demirtaş’ın referandum ve cumhurbaşkanlığı seçimleri dönemlerinde tutukluluk halinin devam etmesinin ise siyasi özgürlüğünün kısıtlanmasına yol açtığı kaydedilen kararda, “hak ve özgürlüklere getirilen sınırlamalar ancak öngörülen amaçlar için uygulanabilir” içerikli 18’inci maddesine dayanarak Demirtaş’ın serbest bırakılması talebi yer aldı. Buna göre AİHM Türkiye’nin Demirtaş’ı tutuklama gerekçelerinin “hukuki” değil “siyasi” olduğuna hükmetti.
Türk yargıç Işıl Karakaş 18. madde ihlaliyle ilgili olarak karşı oy kullandı, “tutuklulukla ilgili, yargının gücünü suiistimal ettiğine dair bir bulgu olmadığını” ifade etti.
Karara göre, Türkiye 10 bin avro manevi tazminat ile 15 bin avro yargılama gideri ödemeye de mahkum edildi.
AİHM, tutukluluğun devamının, Türkiye’nin sözleşmenin [AİHS] 46/1. maddesi bağlamında Mahkemenin kararları ile bağlı olma yükümlülüğünü ihlal edeceğinin de altını çizdi.
GÜL: YARGI KARAR VERECEK
Karara ilişkin iktidardan ilk açıklama Adalet Bakanı Abdulhamit Gül’den geldi. Gül, AİHM’in Demirtaş kararına ilişkin, “Kararı görmek lazım ve takdir edecek makam yargı makamıdır. AİHM iç hukukun bir parçası. Takdiri yerel mahkemenindir” dedi.
ERDOĞAN: BİZİ BAĞLAMAZ!
Adalet Bakanı Gül’ün bu açıklamasının hemen ardından manidar biçimde Cumhurbaşkanı Erdoğan konuya kesin bir dille yaklaştı. “AİHM’nin verdiği kararlar bizi bağlamaz” diyen Erdoğan, “AİHM’nin bugüne kadar biliyorsunuz terör örgütüyle ilgili verdiği birçok karar var. Hepsi de aleyhedir. Onun karşılığında bizim de yapabileceğimiz birçok şeyler vardır. Biz karşı hamlemizi yaparız, işi bitiririz” ifadelerini kullandı.
HDP: DERHAL BIRAKIN
HDP’nin değerlendirmesini ise partisinin Meclis Grup Toplantısı’nda konuşan Eş Genel Başkan Pervin Buldan yaptı. Karardan memnuniyet duyduklarını belirten Buldan, “Hukukun üstünlüğünün gereği olarak bu kararın yerel mahkemelerce bir an önce karara bağlanması gerektiğini ve başta Selahattin Demirtaş olmak üzere tüm tutuklu arkadaşlarımızın derhal serbest bırakılmasını talep ediyoruz. Şu andan itibaren tutuklu bulunması yasal, anayasal ve uluslararası hukuka aykırı olduğunu ifade ediyor ve Demirtaş’ın derhal serbest bırakılmasını bir kez daha ifade ediyoruz” diye konuştu.
AB’DEN İLK AÇIKLAMA
Öte yandan Türkiye’deki tartışmalar sürerken Avrupa Birliği’nin organlarından biri olan Avrupa Konseyi’nin genel sekreterlik sözcüsü Daniel Holtgen ise, kararın Türkiye’yi bağlayacağını belirtti. Holtgen Twitter üzerinden yaptığı paylaşımda “Anlaşmanın 46. maddesine göre bütün ülkeler mahkemenin kararlarına bağlıdır” yazdı.
Ankara, kararı uygulamak zorunda
ZEYNEP KURAY
Eski AİHM Yargıcı Rıza Türmen: Karar oldukça önemli ve yerindedir. AİHM ilk kez böyle bir karar veriyor. Diğer tutuklu siyasetçiler için emsal niteliğindedir. Karara göre bütün tutuklu siyasetçilerin bir an önce bırakılması gerekiyor. Verilen karardaki açıklayıcı maddeler Demirtaş’ın seçilme hakkının ihlal edildiğini gösteriyor. Karardaki 18. Madde, Türkiye’nin hukuk devleti olmadığını; hak ve özgürlüklerin açıkça ihlal edildiğini belirtiyor. Erdoğan’ın karara yönelik “Bizi bağlamaz!” açıklamasının bir karşılığı yok. Türkiye Cumhuriyeti AİHM kararlarına bağlı olduğu için verilen bu kararı uygulamak zorunda. Uygulamadığı takdirde çok büyük problemler çıkar. Aynı zamanda bu karar uyulmaması 18. Madde’nin onaylanması anlamına geliyor. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 46. maddesine göre, mahkeme kararları bağlayıcıdır. “Âkit devletler, taraf oldukları davalarda Mahkemenin nihai kararına uymayı taahhüt” etmişlerdir.
Hukukçular yorumladı
AİHM’in kararı ardından Demirtaş’ın avukatlarından Mahsuni Kahraman, “Umarız zaman kaybetmeksizin bu kararın gereği yapılır. Bu karardan sonra Sn Demirtaş’ın tutuklu kaldığı her saniye hürriyeti tahdittir!” açıklaması yaptı. Demirtaş’ın AİHM dosyasını hazırlayan isimlerden olan hukukçu Kerem Altıparmak da, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “Şu andan itibaren tutuklu olması hem ulusal hem de uluslararası hukuka aykırıdır. Derhal serbest bırakılması gerekir” dedi. Hukukçu Yaman Akdeniz de, Twitter hesabından yaptığı değerlendirmede, söz konusu karar için, “Çok ciddi bir ihlal kararı” nitelendirmesi yaptı. Akdeniz, “AİHM’in Selahattin Demirtaş kararı ‘neyse parası/tazminatı veririz’ tarzında değil. Sözleşme’nin 46. maddesine istinaden Mahkeme “derhal salıverilmesini” emrediyor. Bu karar da hukuken iç hukukumuzu bağlayıcıdır, tavsiye niteliğinde falan değildir” ifadelerini kullandı.
Demirtaş: Siyasi rehine pozisyonum tescillendi
AİHM kararı ile ilgili Selahattin Demirtaş tutuklu bulunduğu Edirne Cezaevi'nden yazılı açıklama yaptı. Açıklamasında, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ‘Karar bizi bağlamaz' çıkışına da yanıt veren Demirtaş, “Siyasi rehine pozisyonum hukuken tescil edilmiş oldu” dedi. Demirtaş'ın açıklaması şöyle: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin verdiği bu kararla birlikte, siyasi rehine pozisyonum hukuken tescil edilmiş oldu. İlk günden beri söylediğimiz gibi, HDP'ye yapılan operasyon, tutuklanmamız ve yargılanmamız hukuki değil, siyasi gerekçelerle yapılıyordu.
Yargılandığım davalar ve isnatlar tümden çökmüştür. AYM dahil, bizim hakkımızda bu süre zarfında yasa dışı karar veren bütün mahkemelerin çok ağır ihlaller yaptığı, AİHM kararıyla kesinleşmiştir."
Süreç nasıl işleyecek?
Türkiye, Anayasa’nın 90. Maddesi dolayısıyla AİHM’in kararlarını uygulamak zorunda. Demirtaş’ın avukatları dün Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gerekli başvuruyu yaptı. Başvurunun reddedilmesi halinde bir üst mahkemeye, burada da aleyhte bir karar çıkması halinde Anayasa Mahkemesi’ne gidilecek. Kararın yerine getirilmemesi durumunda Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin yaptırım hakkı bulunuyor.
Ne olmuştu?
Selahattin Demirtaş, 4 Kasım 2016’da, HDP Eş Genel Başkanı Figen Yüksekdağ ve partisinden 9 milletvekiliyle birlikte gözaltına alındı. İfadesinin ardından tutuklanan Demirtaş, Edirne F Tipi Cezaevi’ne gönderildi. Süreç boyunca Demirtaş’ın tahliye talebi reddedilirken AİHM’e başvuru yapıldı. Demirtaş, 2 yılı aşkın süredir cezaevinde. Hakkında 32 ayrı dava açılan Selahattin Demirtaş, şu anda hala 20 ayrı davadan yargılanmaya devam ediyor.
(Birgün)
